Układ oddechowy tworzą narządy, których zadaniem jest pobieranie z powietrza niezbędnego dla procesów życiowych tlenu, a usuwanie dwutlenku węgla. Proces ten nazywamy oddychaniem. Układ oddechowy tworzą drogi oddechowe (nos, jama nosowa, gardło, krtań, tchawica, oskrzela) i płuca. ​

Wśród najważniejszych przyczyn chorób układu oddechowego wymienia się czynniki infekcyjne ( bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty), czynniki genetyczne (wady anatomiczne u niektórych ras np. zespół oddechowy psów krótkoczaszkowych, zapadnięcie tchawicy u rasy yorkshire terier, choroby zastawek serca), otyłość (duszność wynika z nagromadzenia tłuszczu w jamie brzusznej i ucisku na przeponę np. w chorobie Cushinga), urazy (stłuczenie płuc, często występuje po wypadkach komunikacyjnych), nowotwory, ciała obce (kłosy traw, igły drzew, kamyki, drobne kawałki drewna i inne), alergeny wziewne, niedobory immunologiczne (np. białaczka, zakażenie kotów wirusem niedoboru immunologicznego), choroby serca. ​

Tak jak przy innych chorobach diagnostykę rozpoczyna się od wywiadu, w którym właściciel zwierzęcia odgrywa kluczową rolę. Obserwowanie zachowania zwierzęcia, liczenie oddechów, mierzenie temperatury ciała, sporządzanie dokumentacji fotograficznej i filmowej stanowi nieocenioną pomoc. Pacjenci z silną niewydolnością oddechową wymagają natychmiastowej pomocy polegającej na ograniczeniu ruchu, zminimalizowaniu stresu i niezwłocznym przybyciu ze zwierzęciem do lecznicy. W Klinice u takiego pacjenta w pierwszej kolejności podaje się tlen, ponieważ poprawia to znacząco wysycenie tlenem hemoglobiny a zwierzęciu przynosi wyraźną ulgę. Dopiero po ustabilizowaniu pacjenta wykonywane są dalsze czynności.

Główne objawy sugerujące choroby układu oddechowego to:

• Wypływ z nosa – może być surowiczy, śluzowy, ropny, krwisty​
• Kaszel - u psów najczęstszą przyczyną jest zakaźne zapalenie tchawicy i oskrzeli (kaszel napadowy, suchy, szorstki, urywany, krztuszenie się), zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli a u kotów astma.​
• Kichanie – nagłe, uporczywe (może być związane z obecnością ciała obcego lub zakażeniami górnych dróg oddechowych), kichanie wsteczne (głośne, gwałtowne wciąganie powietrza, najczęściej idiopatyczne).​
• Nietolerancja wysiłkowa – np. idiopatyczne zwłóknienie płuc u west highland white terierów, terierów szkockich, staffordshire terierów, bulterierów, nowotwory.​
• Duszność – częsty powód nagłych wizyt; charakterystyczne objawy duszności to oddychanie z otwartą jamą ustną (koty), trudności oddechowe w pozycji leżącej, zmiana częstotliwości oddechów (norma dla psa 15-30/min, dla kota 20-40/min), wyciąganie głowy i szyi, odwodzenie łokci, lęk
• Objawy akustyczne - świst krtaniowy, rzężenia, sapanie, chrapanie​
• Sinica - jest objawem ciężkiego niedotlenienia ​
• Objawy ogólnoustrojowe - np. gorączka, apatia, brak apetytu​

Lekarz po zebraniu dokładnego wywiadu i badaniu klinicznym decyduje o dodatkowych badaniach pozwalających na ostateczne rozpoznanie choroby i podjęcie odpowiedniego leczenia. Do procedur przydatnych w diagnozowaniu pacjentów z objawami ze strony układu oddechowego należy miedzy innymi: RTG przeglądowe klatki piersiowej, wymaz z jam nosowych, gardła do badań mikrobiologicznych i cytologicznych, rinoskopia (wziernikowanie jamy nosowej), laryngoskopia, tracheo-/bronchoskopia (wziernikowanie tchawicy i oskrzeli), biopsja błony śluzowej nosa, tchawicy/oskrzeli, wypłuczyny z tchawicy/wypłuczyny z oskrzeli i pęcherzyków płucnych, intubacja interwencyjna, tracheotomia, pulsoksymetria (monitorowanie wysycenia krwi tlenem), badanie płynu z opłucnej.

Leczenie chorób układu oddechowego uzależnione jest od przyczyny i obejmuje zarówno farmakoterapię jak i interwencje chirurgiczne (między innymi np. torakocentezę – nakłucie klatki piersiowej, drenaż opłucnej, operacje przepukliny przeponowej, korektę zwężonych nozdrzy, usunięcie przerośniętej części podniebienia miękkiego, zabieg wynicowanych kieszonek krtaniowych).